سرقت «سنگ‌نگاره ساسانی» وضعیت اسفبار میراث‌فرهنگی در ایران

یک باستان‌شناس دوره ساسانی درباره سنگ‌نگاره ساسانی که به تازگی خبر توقیف آن در بریتانیا منتشر شده است، گفت: اثر مورد بحث قطعه‌ای‌ از یک سنگ‌نگاره ساسانی است، اما باتوجه به جغرافیای پراکندگی نگاره‌های ساسانی، احتمالاً این اثر از جایی در استان فارس آمده است و سرقت این اثر باستانی زنگ خطری ا‌ست که وضعیت اسفبار میراث‌فرهنگی در ایران را یادآوری می‌کند.
به گزارش چکاوک‌نیوز: محموله‌ای حاوی بخشی از یک نقش برجسته ساسانی در سال ۲۰۱۶در فرودگاه استانستد توقیف شد؛ محموله‌ای که تازه اخبار آن در روزنامه‌های خارجی اطلاع‌رسانی شده است. گفته می‌شود که افسران نیروی مرزی با توجه به نوع بسته‌بندی اثر به آن مشکوک شده و پس از بازرسی، این محموله ضبط و از سوی پلیس تحویل موزه بریتانیا شده است.
با توجه به بررسی‌های صورت گرفته روی این نقش برجسته، به نظر می‌رسد اثر مذکور بخشی از یک نقش برجسته با ترکیب بزرگ‌تر بوده است. در حال حاضر فقدان کتیبه سبب می‌شود شناسایی شخص حجاری شده در این نقش برجسته دشوار باشد. اگر چه شواهد ظاهری آن نمایانگر تصویر یک مقام بلند پایه دوره ساسانی است. احسان شوارابی (باستان‌شناس با تخصص دوره ساسانی) در توضیح این نقش برجسته گفته است: روزنامه گاردین گزارشی درباره کشف و ضبط یک اثر ساسانی در فرودگاه لندن منتشر کرد. متاسفانه چنین اخبار وحشتناکی برای ما باستان‌شناسان و موزه‌داران تازگی ندارد و دائماً با چنین فجایعی برخورد داریم. اما چند نکته مقدماتی درباره این اثر ساسانی وجود دارد. اثر مورد بحث قطعه‌ای ست از یک سنگ‌نگاره ساسانی. این قطعه متعلق به هیچ یک از سنگ‌نگاره‌های شناخته شده ساسانی نیست. بنابراین با یک نگاره جدید ساسانی از محلی نامشخص روبرو هستیم. اما باتوجه به جغرافیای پراکندگی نگاره‌های ساسانی، احتمالاً این اثر از جایی در استان فارس آمده است.
او ادامه داده است: اغلب سنگ‌نگاره‌های یادمانی ساسانی در دل کوه کنده شده‌اند و بیشتر آن‌ها در محوطه‌هایی با فاصله کم از شهرهای ساسانی قرار دارند؛ مثلاً نقش رستم و نقش رجب نزدیک شهر استخر، تنگاب نزدیک اردشیر خوره(فیروزآباد)، تنگ چوگان نزدیک بیشاپور، سنگ‌نگاره شاپور نزدیک دارابگرد و…بنا برگزارش گاردین، مشاهدات همکاران در موزه بریتانیا نشان می‌دهد که این قطعه با دستگاه سنگبری از دل صخره جدا شده است. اگر این مشاهدات درست باشد، احتمالا با یک نگاره صخره‌ای مواجهیم که در دل کوه بوده است، نه یک سنگ یادبود(استل) و نه یک نگاره تزیینی بر دیوار یک عمارت.
به گفته شوارابی، اظهارنظر درباره اصالت آثاری که از بازار قاچاق سر درمی‌آورند معمولاً آسان نیست. اما در تصویری که گاردین منتشر کرده است، در نگاه نخست، جزییات چندان غیر متعارفی در این نقش دیده نمی‌شود با این حال باید منتظر انتشار تصاویر بهتر و ارزیابی دقیق‌تر همکاران در موزه بریتانیا ماند. ازنظر سبک شناسی، برآورد من این است که این اثر متعلق به نیمه دوم سده سوم میلادی و احتمالاً از زمان بهرام دوم ساسانی باشد. از بهرام دوم چند سنگ‌نگاره بزمی و رزمی در نقش رستم، تنگ چوگان، سرمشهد، سراب بهرام، تنگ قندیل، برم دلک و گویم (همه در استان فارس) شناخته شده است. بر قطعه مورد بحث، تصویر تمام تنه یک بلند پایه ساسانی حجاری شده است. شکل کلاه و آرایش مو و ریش او شباهت زیادی به بلندپایه سمت راست (با نشان هلال ماه روی کلاه) در نگاره بهرام دوم در نقش رستم دارد. در تصویر گاردین مشخص نیست که آیا کلاه در این نقش نیز حامل یک نشان است یا نه.
به گفته این باستان‌شناس، نابودی میراث‌فرهنگی مانند محیط زیست فاجعه‌ای جبران ناپذیر است.
همچنین بر اساس گزارش چکاوک‌نیوز، دکتر لیندسی آلن، ایران‌شناس و مدرس تاریخ یونان و خاور نزدیک در دانشگاه سلطنتی لندن در صفحه مجازی خود تصاویری از نقش برجسته ساسانی پیدا شده در فرودگاه لندن را منتشر کرده است. او این نقش برجسته را بریده شده از یک نقش بزرگتر می‌داند.
این نقش برجسته ساسانی در سال ۹۴هنگام قاچاق آن از فرودگاهی در لندن کشف شد. در این باره «سنت جان سیمپسون» باستان‌شناس ارشد موزه بریتانیا گفت که تاکنون ندیده در قاچاق آثار باستانی کار تا جایی پیش برود که قطعه‌ای را از دل صخره یا کوه جدا کنند.
وی اقدام صورت گرفته را سطح دیگری از بی‌رحمی دانست و افزود: شما حتی می‌توانید جای ماژیک را ببینید که خط کشیده‌اند و بعد با دستگاه فرز سنگ را به طور اریب بریده‌اند. سپس آن را به طرزی باورنکردنی بد، در یک جعبه کوچک و تقریباً بدون محافظ بسته‌بندی کردند که با میخ محکم شده است.